Кніга прафесаркі Сьвятланы Марозавай «Сваёй веры ламаць не будзем...» Супраціў дэўнізацыі ў Беларусі (1780-1839)» выйшла ў Горадні ў 2014 годзе ў выдавецтве «ЮрСаПрынт» накладам 100 асобнікаў і пакуль што застаецца малавядомай у Беларусі. Мізэрны наклад у пэўнай ступені кампенсуе публікацыя поўнага тэксту кнігі ў інтэрнэце на сайце Pawet.net. 
Вывучэньню ролі духавенства ў фармаваньні інтэлектуальнай эліты грамадзтва беларуска-літоўскіх земляў да сёньняшняга часу, на нашу думку, не надавалася належнай увагі. Між тым менавіта духавенства, перадусім уніяцкае, у першай чвэрці ХІХ ст. служыла своеасаблівым «пастаўшчыком» творчых асобаў, якія ўпершыню паспрабавалі сфармуляваць і акрэсьліць тое, што пазьней назавуць беларускай нацыянальнай ідэяй. 
Беларуская грамадзкасьць рыхтуецца адзначыць найвялікшую дату ў гісторыі айчыннай культуры — 500-годдзе беларускага кнігадрукаваньня. 6 жніўня 1517 году Францішак Скарына ў Празе надрукаваў Псалтыр, а потым амаль штомесяц выдаваў новую кнігу Бібліі. 
Беларуская культурная эліта бярэ свой пачатак у сем’ях уніяцкіх сьвятароў. У мастака Івана Хруцкага, пісьменьнікаў Яна Баршчэўскага, Францішка Савіча продкі былі ўніяцкімі сьвятарамі. 
18 (8) кастрычніка 1596 году ў Берасьці сьвету было абвешчана рашэньне беларускіх і ўкраінскіх праваслаўных ярархаў Кіеўскай мітраполіі пра аднаўленьне на тэрыторыі Рэчы Паспалітай еднасьці з Рымскай Апостальскай Сталіцай. Часта даводзіцца чуць з вуснаў людзей і чытаць у публікацыях сучасных дасьледчыкаў сьцьвярджэньне, што ў выніку Берасьцейскай уніі 1596 году была створана Ўніяцкая (Грэка-Каталіцкая) Царква. Ці так гэта — чытайце ў навуковым артыкуле беларускага кнігазнаўца і кандыдата культуралогіі з Менску Алеся Сушы. 
Важны дакумент з гісторыі Беларускай Грэка-Каталіцкай Царквы, стварэньня і існаваньня грэка-каталіцкага экзархату для Беларусі. Адшукаў і зьмясьціў у сваім Жывым Журнале Алесь Аўдзяюк. 
У гістарычным дасьледаваньні грэка-каталіцкага сьвятара з Горадні а. Андрэя Крата даецца аналіз прававога становішча Ўніяцкай Царквы Беларусі ў Расейскай імперыі і эвалюцыя царскай палітыкі ў дачыненьні Царквы за часоў цараваньня Аляксандра І і Мікалая І. 
У гістарычным дасьледаваньні грэка-каталіцкага сьвятара з Горадні а. Андрэя Крата даецца аналіз прававога становішча Ўніяцкай Царквы Беларусі ў Расейскай імперыі і эвалюцыя царскай палітыкі ў дачыненьні Царквы за часоў цараваньня Аляксандра І і Мікалая І. 
У гістарычным дасьледаваньні грэка-каталіцкага сьвятара з Горадні а. Андрэя Крата даецца аналіз прававога становішча Ўніяцкай Царквы Беларусі ў Расейскай імперыі і эвалюцыя царскай палітыкі ў дачыненьні Царквы за часоў цараваньня Аляксандра І і Мікалая І. 
11 ліпеня 1705 году ў храме сьв. Сафіі ў Полацку расейскі цар Пётр разам з сьвітай закатаваў 5 манахаў-базыльянаў. Тагачасная Еўропа ўздрыганулася ад бессэнсоўнай жорсткасьці каранаванай асобы, аднак, з большага прамаўчала... І толькі Апостальская Сталіца публічна кінула расейскаму цару, пераможцу пад Палтавай, цяжкае абвінавачаньне за перасьлед Уніяцкай Царквы. Гэта быў ці не адзіны голас выразнага асуджэньня Пятра І, стваральніка Расейскай імперыі, якога ўжо баяліся і лічылі за лепшае не сварыцца з ім і якога пазьней так уславілі гісторыкі. 
Галоўная 
Гісторыя Царквы
Гл. таксама:
Прызначаны новы сакратар Кангрэгацыі Ўсходніх Цэркваў
Кадравыя зьмены ў Кангрэгацыі Ўсходніх Цэркваў
У грэка-католікаў Горадні пабывалі міністранты з Шчучына
Першаярарх УГКЦ: будзьце пэўныя, мы будзем адстойваць вашыя патрэбы і вашыя правы
Япіскап Бенядыкт Алексійчук: Беларусь і Ўсходняя Ўкраіна мелі аднолькавыя стартавыя ўмовы, а вынікі — несувымерныя
Гісторыя Царквы
18.10.2014
Ліст грэка-каталіцкаму сьвятару Льву Гарошку з Кангрэгацыі «Pro Ecclesia Orientali» датычна кананічных межаў Грэка-Каталіцкага Экзархату Беларускай Царквы
Важны дакумент з гісторыі Беларускай Грэка-Каталіцкай Царквы, стварэньня і існаваньня грэка-каталіцкага экзархату для Беларусі. Адшукаў і зьмясьціў у сваім Жывым Журнале Алесь Аўдзяюк.
Вялебнаму Спадару
Сьвятару Льву Гарошку
Рым
Ад каго:
Sacra Congregazione
Рым, 16 кастрычніка 1946
«Pro Ecclesia Orientali»
Via della Conciliazione, 34
----
Пратакол № 440/45
Вялебны Спадар,
Дазвольце мне напісаць Вашай Вялебнай Міласьці і ўдакладніць Вашае прававое становішча, каб пазьбегнуць няшчасных непаразуменьняў у будучыні.
Як Вы цудоўна ведаеце, да 1940 году для беларускіх вернікаў візантыйскага абраду не існавала ніякай асобнай царкоўнай тэрыторыі: у Польшчы яны залежалі ад пяці Лацінскіх япархіяў Пінска, Луцка, Вільні, Любліна і Падляшша.
У 1940 годзе Яго Эксцэленцыя Манс. Шаптыцкі ўтварыў чатыры Экзархаты, у тым ліку і для Беларусі — на чале з а. Неманцэвічам.
Стварэньне Экзархатаў, зробленае біскупам Шаптыцкім у выключных абставінах і на падмурку меркаваных надзвычайных паўнамоцтваў, было ратыфікавана Сьвятым Пасадам, аднак без аніякіх новаўвядзеньняў адносна існуючых раней юрысдыкцый.
Згодна з копяй дакумента № 24 ад 2 траўня 1942 г., прадстаўленай у гэтую сьв. Кангрэгацыю Вашаю Міласьцю, а. Неманцэвіч прызначыў Вашую Міласьць “сябрам Рады грэка-каталіцкага Экзарха ў Беларусі і Афіцыялам Трыбуналу Экзархату”.
З улікам вышэйпададзенага, не выглядае, што Вашая Сьветласьць валодае дакументам, які надзяляе яго тытулам віцэ-экзарха, а таксама загаловак, які выкарыстоўваецца на лістах, “Exarchatus gr. cath. Ecclesiae Alborutheniae” (Грэка-Каталіцкі Экзархат Беларускай Царквы) не здаецца адпаведным, калі верныя, за якіх Ваша Сьветласьць адказвае, болей не знаходзяцца на тэрыторыі, на якой быў створаны Экзархат.
Прававое становішча беларускага каталіцкага духавенства і вернікаў візантыйскага абраду заключаецца ў наступным: у Беларусі для іх ёсьць Апостальскі экзархат: у іншых краінах, у тым ліку Польшчы ў межах 1939, яны залежаць ад мясцовых Ардынарыяў, Лацінскіх ці Ўсходніх, у той час як у Германіі іх духоўная апека ўскладаецца на Апостальскага візітатара для русінаў.
Таму, калі Вашая Міласьць едзе ў Францыю, кожны раз, калі вам будзе неабходна адпраўляць сьв. службу для беларусаў візантыйскага абраду, Вы будзеце мець справу з мясцовымі Ардынарыямі.
У рамках асобнага прадстаўленьня я рады пацьвердзіць,
Вашае Вялебнае Міласьці
Подпіс ад рукі ня надта разборліва.
Заўвагі: Ліст перахоўваецца ў архіве Беларускай бібліятэкі ў Лондане.
Пераклад — А.А. [Алесь Аўдзяюк — Рэд.]
Гл. таксама:
Прызначаны новы сакратар Кангрэгацыі Ўсходніх Цэркваў
Кадравыя зьмены ў Кангрэгацыі Ўсходніх Цэркваў
У грэка-католікаў Горадні пабывалі міністранты з Шчучына
Першаярарх УГКЦ: будзьце пэўныя, мы будзем адстойваць вашыя патрэбы і вашыя правы
Япіскап Бенядыкт Алексійчук: Беларусь і Ўсходняя Ўкраіна мелі аднолькавыя стартавыя ўмовы, а вынікі — несувымерныя
Гэты артыкул чыталі 20 разоў (-ы)
